WZW typu B i D

Czynnikiem sprawczym tego zakażenia jest wirus WZW typu B (HBV) lub WZW typu D (HDV). Jednakże zakażenie HDV jest możliwe tylko i wyłącznie w obecności wirusa HBV, czyli może dojść do równoczesnego zakażenia oboma typami wirusa lub zakażenia HDV u nosiciela HBV. Źródłem zakażenia mogą być tylko ludzie chorzy i nosiciele wirusów. Zapalenie wątroby typu B w niektórych krajach zaliczane jest do chorób społecznych. Jest też najczęstszym zakażeniem przenoszonym drogą płciową. Oprócz tego do zakażenia może dojść w wyniku kontaktu z zanieczyszczonymi narzędziami medycznymi, czy też podczas porodu. Liczba zakażeń spada z powodu wprowadzenia obowiązkowych szczepień zapobiegających zachorowaniu na WZW typu B. Szczepienia są tym bardziej skuteczne, im w młodszym wieku są one zastosowane. Zakażenia HDV są rzadkie. Okres wylęgania WZW typu B wynosi średnio 70-80 dni, a WZW typu D średnio 35 dni. Oba wirusy charakteryzują się dużą zakaźnością.

Objawy choroby związane są z silną pierwotną odpowiedzią układ immunologicznego człowieka na cząsteczki wirusa, a rozwój zakażenia przewlekłego ze zbyt słabą odpowiedzią układu immunologicznego na antygeny wirusa. Objawy choroby pochodzące z innych narządów związane są z powstawaniem i odkładaniem się w tkankach kompleksów immunologicznych.

Objawy zakażenia HBV są podobne do HAV. Choć przebieg tej choroby jest zwykle cięższy, to również mogą występować zakażenia bezobjawowe lub skompoobjawowe. Objawy zwiastunowe występują u 5-15% chorych. Występują wtedy bóle stawów i mięśni, które ustępują po pojawieniu się żółtaczki. W badaniach laboratoryjnych obserwuje się podwyższone stężenie bilirubiny i zwiększoną aktywność ALT w surowicy. Rozpoznanie potwierdzają badania serologiczne – w surowicy krwi wykrywa się antygeny i różne rodzaje swoistych przeciwciał zależnie od czasu jaki upłynął od zakażenia i fazy choroby. Antygeny obecne są we krwi w okresie inkubacji wirusa: HBeAg występuje do ok. 10 tygodnia, a HBsAg do trzech miesięcy. Wraz z zanikiem antygenów pojawiają się przeciwciała, najpierw IgM, a następnie w okresie rekonwalescencji IgG.

Postać przewlekła WZW typu B związana jest z przetrwałym zakażeniem HBV. Rozwija się po 6 miesiącach od zakażenia i charakteryzuje się występowaniem zmian martwiczych i zapalnych w wątrobie. Dochodzi do integracji wirusa HBV z DNA zakażonych hepatocytów i innych komórek. Liczba chorych na przewlekłe WZW typu B w Polsce przekracza 700 tys. osób.

Przewlekłe WZW typu B przebiega początkowo bez objawów lub chorzy uskarżają się jedynie na zmęczenie i obniżenie nastroju. U niektórych pacjentów występuje nieznaczne powiększenie wątroby i stałe lub okresowe zażółcenie skóry. Z czasem rozwijają się objawy marskości wątroby i nadciśnienia wrotnego. Pojawiają się powikłania pozawątrobowe związane z odkładaniem się kompleksów immunologicznych takie jak kłębuszkowe zapalenie nerek, zapalenie naczyń krwionośnych, guzkowe zapalenie tętnic. Choroba może przebiegać z fazami zaostrzenia, które przypominają ostre zapalenie wątroby. Przebieg choroby w dużej mierze zależy od szybkości włóknienia miąższu wątroby i rozwoju marskości. Nieleczone WZW typu B prowadzi u ok. 20-30% chorych do rozwoju marskości wątroby po upływie kilku lat. Natomiast ryzyko rozwoju raka wątrobowokomórkowego jest 5-ciokrotnie wyższe u pacjentów z już rozwiniętą marskością, szczególnie u osób po 45 rż.

Tabela. Interpretacja wyników badań serologicznych w kierunku WZW B.

HBsAg (+)HBeAg (+)Anty-HBc IgM (+)Ostre WZW, okres wczesny.
HBsAg (+)HBeAg (+)Anty-HBc IgM (-)Nosicielstwo HBsAg, duża zakaźność.
HBsAg (+)HBeAg (-)Anty-HBc IgM (+)Ostre WZW, okres późny.
HBsAg (+)HBeAg (-)Anty-HBc IgM (-)Nosicielstwo HBsAG, mała zakaźność.
HBsAg (-)Anty-HBc IgM (-)Anty-HBc IgG (+)
Anty-HBs IgG (+)Przebyte WZW, odporność.
HBsAg (-)Anty-HBc IgM (-)Anty-HBc IgG (+)
Anty-HBs IgG (-)Przebyte WZW bez przeciwciał anty-HBs IgG lub nosicielstwo HBs.
HBsAg (-)Anty-HBc IgM (-)Anty-HBc IgG (-)
Anty-HBs IgG (+)Stan po szczepieniu przeciwko WZW typu B.

Chorych obowiązuje całkowity zakaz spożywania alkoholu, gdyż nasila on uszkodzenie wątroby. Ponadto pacjentów rutynowo szczepi się przeciwko WZW typu A, które u nosicieli HBV może sprowokować piorunujące uszkodzenie wątroby. Nie ma przeciwwskazań do kontynuowania pracy zawodowej z wyjątkiem zawodów o bardzo dużym obciążeniu fizycznym. Można rekreacyjnie uprawiać sport.

Całkowite usunięcie wirusa HBV z organizmu człowieka jest niemożliwe. Celem leczenia WZW typu B jest zatem uzyskanie trwałego zahamowania namnażania się wirusa, zatrzymanie rozwoju, bądź cofanie się zmian zapalnych i włóknienia miąższu wątroby oraz ochrona przed rozwojem groźnych powikłań takich jak marskość wątroby i rak wątrobowokomórkowy.

W leczeniu stosuje się różne rodzaje leków. Wiele leków jest też w fazie badań klinicznych przed wprowadzeniem ich do rutynowego leczenia. Jest więc szansa na jeszcze lepsze i bardziej skuteczne leki, niż oferowane chorym obecnie.

Interferon (INF-α) jest najstarszym lekiem i przez wiele lat był jedynym w leczeniu przewlekłego WZW typu B. Jest dość drogi, a jego stosowanie obarczone jest wieloma działaniami niepożądanymi i ograniczeniami. Obecnie stosuje się nową postać interferonu (interferon pegylowany), który jest lekiem bardziej nowoczesnym, skuteczniejszym i nie wywołuje lekooporności. Jest lekiem z wyboru u pacjentów wcześniej nieleczonych.

Dużą grupę leków stanowią analogi nukleozydowe. Są w niej zarówno leki starszej, jak i nowej generacji. Niektóre z nich są stosowane również w leczeniu innych zakażeń wirusowych np. u osób zakażonych ludzkim wirusem niedoboru odporności (human immunodeficiency virus, HIV). Zaletą tych leków jest ich skuteczność i dobra tolerancja. Wadą powstawanie lekooporności spowodowanej dużą zdolnością wirusa HBV do tworzenia mutantów. Powstanie lekooporności zmusza do modyfikacji schematów terapeutycznych lub zmiany leków.

Chorzy zakażeni wirusem HBV powinni stale pozostawać pod opieką lekarską i monitorować funkcję wątroby i nerek, pojawienie się ewentualnych zmian ogniskowych w wątrobie, które mogłyby świadczyć o rozwoju nowotworu. Chorym zaleca się nadzór onkologiczny, tj. regularne wykonywanie badania USG co pół roku.