Marskość wątroby

Marskość wątroby (łac. cirrhosis hepatis) jest dość częstym schorzeniem. Notuje się bowiem 200-300 przypadków na 100 tys. osób. Marskość to rozsiane uszkodzenie wątroby związane z włóknieniem, przebudową prawidłowej struktury tego narządu (nieprawidłowe guzki regeneracyjne), zmniejszeniem ilości czynnego miąższu, nieprawidłową strukturą naczyniową i towarzyszącym tym zmianom rozwojem nadciśnienia wrotnego. Wątroba ma bardzo duże zdolności kompensacyjne, co powoduje, że tylko 60% chorych pacjentów uskarża się na jakiekolwiek dolegliwości, a ok. 20% przypadków wykrywa się przypadkowo. Niekiedy marskość wątroby bywa nierozpoznana do końca życia. Dynamika postępu choroby jest różna i zależy od wielu czynników, jednak od momentu pojawienia się pierwszych objawów niewyrównania tylko 45% chorych przeżywa 5 lat, a 10-20% przeżywa 10 lat.

Przyczyną marskości wątroby może być wiele schorzeń tego narządu. Wśród najczęstszych wymienia się alkoholową chorobę wątroby, wirusowe zapalenia wątroby typu A, B i C, choroby dróg żółciowych, choroby naczyń utrudniające odpływ krwi żylnej z wątroby, choroby metaboliczne (m.in. choroba Wilsona, niedobór &alph1-antytrypsyny, mukowiscydoza, porfiria), leki i toksyny. Zdarzają się też przypadki o niewyjaśnionej przyczynie.

Wyróżnia się dwie postaci choroby: marskość wyrównaną przebiegającą praktycznie bezobjawowo i marskość niewyrównaną z charakterystycznymi objawami klinicznymi.

Objawy można pogrupować następująco:

  • Objawy ogólne. Przez długi czas chorzy uskarżają się jedynie na osłabienie i łatwe męczenie się. Ponadto mogą występować stany podgorączkowe. Chorzy zgłaszają brak apetytu, utratę wagi, która może być maskowana występowaniem obrzęków. Chorzy mają charakterystyczną sylwetkę określaną jako „wygląd kasztanowego ludzika”, czyli chude kończyny z powodu zaniku mięśni i powiększony obwód brzucha z powodu zastoju krwi w jamie brzusznej. Pojawiają się obrzęki kostek i dokuczliwe kurcze mięśni.
  • Zaburzenia w układzie pokarmowym. Pojawiają się zaburzenia dyspeptyczne, wzdęcia, mdłości i wymioty, pobolewania w okolicach wątroby, powiększenie wątroby i śledziony, wodobrzusze i przepukliny (najczęściej pępkowa). U chorych mogą występować luźne stolce lub biegunki.
  • Zmiany skórne. Podwyższenie bilirubiny we krwi daje obraz żółtaczki i jest przyczyną świądu skóry. Na skórze widoczne są rozszerzone naczynka, tzw. pajączki wątrobowe, nadmierna pigmentacja skóry, kępki żółte, poszerzone żyły krążenia obocznego na brzuchu (tzw. głowa meduzy). Przy upośledzonej syntezie czynników krzepnięcia i zmniejszeniu liczby płytek krwi pojawiają się wybroczyny krwawe, wylewy do błon śluzowych, a także krwawienia z dziąseł i z nosa.
  • Zmiany w układzie nerwowym. U chorych pojawiają się zmiany w centralnym układzie nerwowym składające się na zespół encefalopatii wątrobowej.
  • Zaburzenia czynności układu rozrodczego. Chorzy skarżą się na obniżenie libido i obniżenie płodności. U kobiet pojawiają się zaburzenia miesiączkowania, a u mężczyzn zmiana owłosienia wzgórka łonowego z typu męskiego na żeński i zmniejszenie objętości jąder.

W badaniu morfologicznym krwi występuje małopłytkowość (niedobór płytek krwi), anemia i leukopenia (niedobór krwinek białych). Wyniki badań biochemicznych uzależnione są od przyczyny marskości wątroby. Zwykle występuje podwyższona aktywność ALT, AST, czasem również GGT oraz wzrost bilirubiny. Mogą być obecne zaburzenia gospodarki tłuszczowej, białkowej i hiperglikemia. Często czas krzepnięcia krwi jest wydłużony (wskaźnik protrombinowy). Badanie USG pozwala na wykrycie zmian mogących świadczyć o rozwoju guzów w wątrobie. Daje też informację o poszerzeniu żył, dróg żółciowych i zmianach w strukturze miąższu wątroby.

Chorych z marskością wątroby obowiązuje całkowity zakaz spożywania alkoholu. Zaleca się też stosowanie zrównoważonej diety. Leki hepatoprotekcyjne nie są skuteczne. W leczeniu marskości wątroby stosuje się leczenie przyczynowe choroby, która doprowadziła do rozwoju marskości. Jedyną skuteczną metodą leczenia niewyrównanej marskości wątroby jest przeszczep tego narządu.

Najczęstszym powikłaniem marskości wątroby jest nadciśnienie wrotne spowodowane utrudnionym przepływem krwi przez ten narząd. Kompensacyjnie wytwarza się wtedy krążenie oboczne w celu ominięcia wątroby, a na skutek tego ulegają poszerzeniu inne naczynia. Prowadzi to do powstania żylaków przełyku, hemoroidów, powiększenia śledziony i poszerzenia naczyń na powłokach brzusznych, tzw. głowa meduzy. Przy większym zastoju żylnym rozwija się wodobrzusze oraz zmiany w obrębie śluzówki jelit prowadzące niekiedy do utajonych krwawień. Groźnym powikłaniem jest encefalopatia wątrobowa, czyli zaburzenia czynności ośrodkowego układu nerwowego występujące z powodu działania endogennych neurotoksyn. U pacjentów występują zaburzenia zachowania, nastroju, aktywności nerwowo-mięśniowej. Może również dochodzić do zaburzeń czynności intelektualnych.