Budowa wątroby

Wątroba to największy narząd położony w jamie brzusznej. Stanowi ok. 2% masy ciała. Jego średnia masa u mężczyzn waha się w granicach 1400-1600 g, a u kobiet 1200-1400 g. Fizjologicznie schowana jest pod prawym łukiem żebrowym, który chroni ją przed urazem. Wątroba utrzymuje się w swoim położeniu dzięki więzadłom z tkanki łącznej przyczepionym do przepony, połączeniu z dużymi naczyniami krwionośnymi i dodatniemu ciśnieniu utrzymującemu się w jamie brzusznej.

Wątroba składa się z dwóch płatów: większego prawego i mniejszego lewego. Podział ten utworzony jest przez więzadło sierpowate mocujące wątrobę do przepony. Wątroba tylko częściowo pokryta jest otrzewną.

Do wątroby prowadzą dwa naczynia krwionośne: żyła wrotna i tętnica wątrobowa. Żyła wrotna pełni bardzo istotną rolę w organizmie. Doprowadza do wątroby krew odżywczą zebraną z jelit, żołądka, śledziony, trzustki i pęcherzyka żółciowego. W odróżnieniu od krwi w innych naczyniach żylnych, krew w żyle wrotnej jest tylko nieco słabiej wysycona tlenem niż krew tętnicza (85% - 95%), więc pokrywa ponad połowę zapotrzebowania wątroby na tlen. Tą drogą trafiają też do wątroby wszystkie substancje wchłonięte w jelitach oraz substancje hormonalne i regulacyjne wydzielone przez błonę śluzową jelit, żołądka i trzustki. Przez wątrobę średnio przepływa 1,5 l krwi na minutę. Pomimo niskiego ciśnienia krwi w żyle wrotnej jej przepływ przez wątrobę odbywa się płynnie. Dopiero stany chorobowe prowadzące do włóknienia jej miąższu znacznie utrudniają przepływ i są przyczyną wzrostu ciśnienia wrotnego.

Żyła wrotna rozgałęzia się w wątrobie na szereg naczyń krwionośnych zakończonych włosowatymi naczyniami zatokowymi. Dzięki temu wątroba stanowi swoisty magazyn krwi mieszczący w stanie spoczynku ok. 500 ml krwi, czyli ok. 20% całkowitej objętości krwi krążącej człowieka. W przypadku wystąpienia zastoju krwi spowodowanego niewydolnością serca, objętość ta może ulec podwojeniu.

Ważną funkcją wątroby jest produkcja żółci. Wydzielona przez hepatocyty żółć spływa przez kanaliki żółciowe do dróg żółciowych, a następnie do dwunastnicy. Jej nadmiar gromadzony jest w pęcherzyku żółciowym. Dzięki temu w zależności od wielkości spożytego posiłku, organizm może dostarczyć jednorazowo większą ilość żółci do przewodu pokarmowego.

Żółć

Żółć (łac. bilis) jest płynną wydzieliną koloru zielonkawo-brunatnego produkowaną przez hepatocyty i uwalnianą do kanalików żółciowych. Zawiera barwniki żółciowe, kwasy żółciowe, cholesterol, lecytynę, mocznik, sole mineralne i kwasy tłuszczowe. Wspomaga trawienie poprzez emulgowanie tłuszczów, czyli rozdrabnianie ich na delikatną zawiesinę, co ułatwia dostęp enzymów trawiennych produkowanych przez trzustkę.

Jako że wątroba pełni rolę naturalnego filtra organizmu, do żółci wydalane są substancje toksyczne, które mają być usunięte z organizmu. Wśród nich wyróżnia się toksyczne metabolity, niektóre leki, substancje nieorganiczne takie jak związki miedzi, cynku, rtęci.

Część wydzielonych do żółci substancji jest ponownie wchłaniana w jelicie cienkim i wykorzystywana w procesach metabolicznych. Wymienia się tutaj kwasy żółciowe. Proces ponownego wychwytywania różnych związków określany jest jako krążenie wątrobowo-jelitowe.

Hepatocyty i ich rola

Miąższ wątroby zbudowany jest w 80% z komórek wątrobowych (hepatocytów) i tylko w 4% z komórek nabłonka dróg żółciowych. Komórki wątrobowe formują zraziki wątrobowe kształtem przypominające wieloboczną piramidę o wysokości do 2 mm. Tutaj też mają swój początek drogi żółciowe oraz naczynia włosowate. Hepatocyty posiadają zatem dwie powierzchnie. Pierwsza z nich zwrócona do naczyń włosowatych wyposażona jest w mikrokosmki i przystosowana do wchłaniania różnych substancji z krwi oraz wydalania do krwi substancji wyprodukowanych w wątrobie. Powierzchnia ta ma około 400m2. Druga to powierzchnia wydzielnicza zwrócona do kanalików żółciowych. Bierze ona udział w wydzielaniu m.in. soli żółciowych, barwników żółciowych i fosfolipidów. Jej powierzchnia wynosi jedynie 10m2.

Tabela. Aktywność enzymów wątrobowych i stężenia bilirubiny w chorobach wątroby.